شفقنا: تروئیکای اروپایی در بیانیه‌ ای مشترک اعلام کردند که ابراز حمایت از مبادلات تجاری با ایران یا به اصلاح «اینستکس» منحل شده است. ایران به این اقدام واکنش نشان داد. اما «اینستکس» چه بود و چرا به تعطیلی کشیده شد؟

 

 

اینستکس یا INSTEX مخفف عبارت Instrument in Support of Trade Exchanges به معنای «ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری» است. اینستکس در پاریس و در چارچوب قوانین فرانسه ثبت شده است. غیر از فرانسه، آلمان و انگلیس نیز سهامداران اصلی آن هستند، اما دیگر کشورهای اروپایی و کشورهای جهان، از جمله چین و روسیه نیز می‌ توانند وارد آن شوند. سرمایه اولیه این شرکت ٣ هزار یورو است که از سوی وزارت اقتصاد فرانسه تأمین شده است.

 

 

در روز هجدهم اردیبهشت ‌سال ٩٧ دونالد ترامپ، رئیس‌ جمهوری آمریکا، به ‌طور رسمی اعلام کرد که آمریکا از توافقنامه برجام خارج خواهد شد. توافقنامه‌ ای که ایران و ۶ قدرت جهان برای دستیابی به آن از نوامبر ٢٠١٣ تا آوریل ٢٠١۵ میلادی به مدت ٢٠ ماه مشغول مذاکره بودند. پس از این اقدام آمریکا، سران ٣ کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا در بیانیه‌ ای مشترک اعلام کردند که با افزایش احتمال اعلام نقض توافقنامه از سوی آمریکا، قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد مبنی بر تأیید این توافقنامه هسته‌ ای، همچنان بعنوان «چارچوب قانونی بین‌ المللی برای حل اختلاف» باقی خواهد ماند.

 

شرکای باقی مانده در توافق برجام با هدف ترغیب ایران به باقی ماندن در این توافق و برخوردار نگه داشتن این کشور از مزایای اقتصادی رفع تحریم ها، توافق کردند که کانال مبادله مالی با ایران را تأسیس کنند.

 

وزیران خارجه آلمان، بریتانیا، چین، روسیه و فرانسه و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که برای شرکت در اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل در ماه سپتامبر ۲۰۱۸ به نیویورک سفر کرده‌ بودند، تصمیم خود را طی یک بیانیه برای ایجاد این کانال مالی ویژه اعلام کردند که هدف از آن بی‌ اثر کردن تحریم های آمریکا علیه ایران است.

 

در بیانیۀ مشترک شرکای ایران در توافق هسته‌ ای برجام، در تعریف این کانال می گوید: «با توجه به فوریت و ضرورت دستیابی به نتایجی ملموس، شرکت‌ کنندگان در این جلسه از پیشنهادهای عملی برای ادامه و توسعۀ مجاری پرداخت مالی به ایران؛ بویژه ایجاد یک «وسیله هدف ویژه» (اس پی وی) برای ایجاد تسهیلاتی جهت پرداخت‌های مرتبط با ایران، از جمله برای صادرات نفت استقتبال کردند».

 

قرار بود این مؤسسه، مثل یک نهاد واسطه بین شرکت های تجاری و ایران عمل کند تا داد و ستدهای مالی بین طرفین با واحد پول غیر دلار و خارج از سایه تحریم های آمریکا علیه تهران صورت گیرد.

 

بر اساس گزارش آسوشیتدپرس، وزارت خارجه آلمان روز دوازدهم فروردین (سی‌ و یکم مارس) [۱۳۹۴ شمسی برابر با ٢٠١۵ میلادی] از انجام اولین مبادله تجاری موفقیت‌ آمیز اروپا با ایران از طریق ساز و کار مالی اینستکس خبر داد.

 

این وزارتخانه با انتشار بیانیه‌ ای اعلام کرد: «فرانسه، آلمان و بریتانیا تأیید می‌ کنند که اینستکس اولین مبادلۀ خود را با ایران با موفقیت انجام داده و صادرات کالاهای پزشکی را از اروپا به ایران میسر کرده است».

 

براساس بیانیه روز گذشته (پنجشنبه) اروپایی ها، ایران فقط همان یک معامله را تایید کرد و بعد از آن، کلیۀ معاملات پیشنهادی را مسدود کرد.

 

 

روز گذشته تروئیکای اروپایی در بیانیه‌ ای مشترک اعلام کردند که ابراز حمایت از مبادلات تجاری با ایران یا به اصلاح «اینستکس» منحل شده است.

 

در بیانیۀ تروئیکای اروپایی که توسط سایت دولت انگلیس منتشر شده آمده است: «سهام‌ داران اینتکس– بلژیک، دانمارک، فنلاند، فرانسه، آلمان، هلند، نروژ، اسپانیا،‌ سوئد و انگلیس- تصمیم به منحل کردن اینستکس گرفته‌ اند.

 

٣ کشور اروپایی در این بیانیه نوشتند: اینستکس در سال ۲۰۱۹ توسط فرانسه، آلمان و انگلیس راه‌ اندازی شد تا تجارت قانونی میان ایران و اروپا، بویژه در زمینه بشردوستانه را تسهیل کند. در طی ۴ سال اخیر، اینستکس به طور مداوم تلاش کرده تا تبادلات تجاری میان ایران و اروپا را تسهیل کند. تقاضای قوی از صوی صادرکنندگان اروپای – عمدتاً در بخش بشردوستانه- برای استفاده از ساز و کار اینستکس وجود داشت.

 

انگلیس، فرانسه و آلمان در ادامه ادعا کردند: ایران به طور سیستماتیک و به دلایل سیاسی، از انجام وظایف توسط اینستکس جلوگیری کرده است. ایران تنها در اوایل در ۲۰۲۰ به یک تبادل مالی برای واردات کالاهای پزشکی از اروپا به ایران راضی شد.

 

ایران پس از آن به طور پیوسته و عامدانه جلوی پیشنهادات برای تبادل میان انگلیس، نروژ، اتحادیه اروپا و ایران را گرفته است. این مسئله ناشی از عزم سیاسی برای ممانعت از استفاده از اینستکس تحت هیچ شرایطی بوده است. به همین خاطر، دولت ایران تصمیم گرفته تا با عدم همکاری برای صادرات دارو و دیگر کالاهای نجات‌ دهنده علیه منافع مردم خود عمل کند.

 

در انتهای این بیانیه آمده است: سهامداران اینستکس به دلیل ممانعت مستمر ایران از تبادل با شرکت به این نتیجه رسیدند که دیگر دلیلی برای حفظ فعالیت اینستکس وجود ندارد. سهامداران اینستکس در مجمع عمومی نهم مارس ۲۰۲۳ به نفع انحلال اینستکس رأی دادند. این تصمیم تماماً به دلایل تجاری اتخاد شده است».

 

 

ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه نسبت به تصمیم کشورهای سهامدار اینستکس برای تعطیلی این سامانه واکنش نشان داد و اظهار داشت: «دولت های اروپایی پس از خروج یکجانبه و غیرقانونی آمریکا از برجام، متعهد شده بودند که با اتخاذ راهکارهای ضروری، استمرار منافع اقتصادی ایران از تعهدات رفع تحریمی برجام را محقق سازند. یکی از ساز و کارهایی که اروپایی‌ ها خود برای انجام این تعهد مطرح کردند، تأسیس اینستکس، بعنوان یک کانال مالی برای تسهیل تجارت بین ایران و اروپا بود.

 

سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: جمهوری اسلامی ایران اگرچه هرگز به این ساز و کار تکیه نکرده و دل نبسته بود، اما در کمال حسن نیت، از هیچ همکاری مقتضی برای فعالیت این کانال دریغ نکرد. اما متأسفانه دولت های اروپایی در کنار بی عملی در خصوص سایر تعهدات خود، در راه اندازی مؤثر ایستکس نیز ناکام بودند و اقدامات لازم و ضروری برای فعال سازی آن در قالب انجام تعهدات اروپا ذیل برجام را انجام ندادند.

 

کنعانی دلیل اصلی ناکامی اینستکس را نبود اراده جدی و ناتوانی دولت‌ های اروپایی در ایفای تعهداتشان در مسیر جبران خروج یکجانبۀ آمریکا از برجام، و همراهی آنها با تحریم های غیرقانونی آمریکا دانست؛ همچنانکه این کشورها در تمام طول زمان فعالیت اینستکس، هیچ منبع مالی یا خط اعتباری بلندمدت به این کانال، تزریق نکردند.

 

سخنگوی دستگاه سیاست خارجی با تأکید مجدد بر اینکه جمهوری اسلامی ایران هیچگاه به اینستکس دل نبسته بود و تجارت بین المللی خود را از سایر کانال های مالی و بانکی بین المللی انجام داده است، عنوان کرد: مقصر جلوه دادن ایران در بیانیۀ تعطیلی اینستکس، تلاشی واهی برای سرپوش گذاشتن بر ناکامی مطلق اروپا در حداقل توانایی برای استقلال مالی از آمریکاست».

Tweet