Uncategorised
اهمیت استراتژیک دونباس و زمینه های تاریخی مناقشۀ روس ها و اوکراینی ها در آن
دویچه وله فارسی: ارتش روسیه با عقب نشینی از کی یف، دوباره سازماندهی شده و حملات خود را در شرق اوکراین در منطقه دونباس متمرکز کرده است. چرا دونباس برای روسیه اهمیت دارد و پوتین همیشه از لوهانسک و دونتسک سخن می گوید؟ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین می گوید، جنگ دونباس آغاز شده است. مسکو اوایل آوریل به طور ناگهانی نیروهای خود را از منطقه کییف پایتخت خارج کرد. ظاهراً این اقدام به منظور متمرکز کردن ارتش روسیه در دونباس واقع در شرق اوکراین بوده است.
اما چرا دونباس برای پوتین اهمیت دارد و چرا این منطقه نسبت به بقیه اوکراین رابطه متفاوتی با روسیه دارد؟
لوهانسک و دونتسک (دونباس) و شبه جزیره کریمه، از جمله مناطق اوکراین هستند که زبان مادری شمار زیادی از ساکنان آن روسی است.
شمار روس ها نیز در این محدوده نیز نسبتاً زیاد است و این امر در مورد استان های مجاور، یعنی زاپوریژیا، خارکیف و اودسا هم صدق می کند. با این حال، روس ها فقط در کریمه اکثریت جمعیت را تشکیل می دهند.
پس از "انقلاب نارنجی"، انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۴ و جنبش "میدان" در سال ۲۰۱۴، مقاومت در برابر سمت گیری غربی اوکراین، بویژه در مناطق یاد شده قوی بوده، اما نظر اکثریت را تشکیل نمی داد. جدایی طلبان روس با حمایت مسکو کنترل بخش هایی از منطقه را در آن زمان بدست آوردند و کرملین از خلاء قدرت در کی یف برای الحاق شبه جزیره کریمه استفاده کرد.
آندریاس هاینه مان گرودر، کارشناس امور اروپای شرقی در مرکز تحقیقات بینالمللی بن (BICC) می گوید، روس ها فرصت را غنیمت شمردند و طبق اصل "بل گرفتن از اوضاع" عمل کردند.
زمینه های تاریخی مناقشه روس ها و اوکراینی ها در دونباس:
دونباس تا اواسط قرن نوزدهم جمعیت زیادی نداشت اما بعداً به دلیل ذخایر ذغال سنگ به مهمترین مرکز صنعتی روسیه تبدیل شد.
گیدو هاوسمن، تاریخ دان از ؤوسسه مطالعات اروپای شرقی و جنوب شرقی "لایبنیتس" (IOS) در دانشگاه رگنسبورگ توضیح می دهد: «در این دوره، استفادۀ عمومی از زبان اوکراینی در امپراطوری روسیه سرکوب شد و روسی بیشتر بعنوان زبان آموزش مورد استفاده قرار گرفت.»
از سوی دیگر بسیاری از کشاورزان روس نیز به منطقۀ صنعتی جدید سرازیر شدند. در دورۀ استقلال کوتاه اوکراین در سال ۱۹۱۸، دونباس هنوز بخشی از اوکراین شمرده نمی شد و موقعیت آن زمانی تغییر کرد که اتحاد جماهیر شوروی پا گرفت و جمهوری سوسیالیستی اوکراین را ایجاد کرد. در زمان جمهوری شوراها نیز تعداد بیشتری از روس ها در این منطقه مستقر شدند، با این احساس که به روسیه و یا شوروی تعلق دارند.
هاوسمن ادامه می دهد: «با این وجود، مردم دونباس همیشه به زبان اوکراینی صحبت می کردند و اکثریت هنوز پیوندهای محکمی با اوکراین دارند.»
هاینمان گرودر، کارشناس سیاسی اعتقاد دارد، این فرض که قومیت یا زبان مادری مردم اوکراین، اطلاعاتی دربارۀ هویت ملی آنها می دهد، گمراه کننده است: «حتی در برخی از گردان های ارتش اوکراین که در سال های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ با جدایی طلبان روس جنگیدند، روسی صحبت می شد و حالا دیگر احتمالاً اینطور نیست. از آن گذشته استفاده از زبان روسی در سا لهای اخیر نیز به شدت کاهش یافته است.»
به گفتۀ این کارشناس "تجاوزات روسیه" در شکل گیری ملت اوکراین سهمی جدی داشته و در هشت سال گذشته نیز "بمب های روسیه، اوکراین را متحد کرد".
منافع اقتصادی در حمله به شرق اوکراین چه نقشی دارد؟:
پس از جنگ جهانی دوم، مناطق صنعتی سیبری برای شوروی اهمیت بیشتری نسبت به دونباس پیدا کرد، در حالی که برای اوکراین، دونباس مهم ترین منطقه صنعتی تا سال ۲۰۱۴ بود، اما هشت سال درگیری اهمیت آن را کاهش داد. بسیاری از معادن، بویژه در مناطق جدایی طلبان به متروکه تبدیل شدند. با جنگ روسیه در اوکراین نیز سایر کارخانه ها و زیرساخت های صنعتی از بین رفتند.
هاوسمان، تاریخدان آلمانی می گوید، قدرت اقتصادی منطقه دونباس برای روسیه تعیین کننده نیست، اما برای اوکراین و استقلال اقتصادی آن با اهمیت است و یکی از هدف های تعیین کنندۀ جنگ روسیه این است که اوکراین را در درازمدت از نظر سیاسی، فرهنگی و اقتصادی به روسیه وابسته کند.
دونباس از نظر نمادین و ایدئولوژیک چه معنایی دارد؟:
هشت سال است که نبرد در دونباس ادامه دارد. در سال ۲۰۱۴ جدایی طلبان طرفدار روسیه استان های لوهانسک و دونتسک را بعنوان "جمهوری های مردمی" مستقل اعلام کردند.
پس از یک مرحله درگیری بین جدایی طلبان و ارتش اوکراین، توافق نامه دوم مینسک در سال ۲۰۱۵ به آتش بس و ایجاد "خط تماس" منجر شد که اوکراین را از مناطق جدایی طلب در منطقه مرزی با روسیه جدا کرد.
در ۲۱ فوریه ۲۰۲۲، سه روز قبل از حمله به اوکراین، روسیه رسماً این "جمهوری های" خودخوانده را به رسمیت شناخت، اما مسکو، نه به این دو جمهوری خودخوانده، بلکه به کل منطقۀ دونباس چشم دوخته است.
علاوه بر این، واحدهای رزمی اوکراینی با گرایش "ملی گرایی راست" در این مناطق می جنگند، مهمتر از همه "هنگ آزوف" است که مانع تصرف ماریوپل در سال ۲۰۱۴ توسط جدایی طلبان روس شد.
هاینمان گرودر به مدعای کرملین اشاره می کند که مبارزه با نازیسم در اوکراین را بهانه کرده و اینکه پوتین با پیروزی بر این نیروها می تواند، اجرای "مأموریت نازی زدایی" خود را حداقل در دونباس توجیه کند.
تصرف شهر صنعتی و بندری ماریوپل که پس از هفته ها محاصره و گلوله باران به نمادی از استقامت اوکراین تبدیل شده است نیز موفقیتی نمادین برای پوتین خواهد بود.
اهمیت استراتژیک دونباس چیست؟:
گرودر کارشناس سیاسی از بن می گوید: «جنگ در دونباس تعیین خواهد کرد که چه چیزی از اوکراین باقی می ماند. با الحاق کریمه، مسکو بندر اصلی ناوگان سابق دریای سیاه روسیه را فتح کرد. با گرفتن ماریوپل نیز برای اولین بار از زمان فروپاشی شوروی، روسیه یک بندر در بخش اروپایی این کشور خواهد داشت.»
کریمه تاکنون یک شبه جزیره بوده و تنها از طریق پلی که سال ۲۰۱۸ افتتاح شده، از طریق تنگه کرچ بین دریای آزوف و دریای سیاه به سرزمین اصلی روسیه متصل است. حال با فتح کل دونباس، روسیه بندر ماریوپل را که به کریمه و دریای مدیترانه متصل بود، از چنگ اوکراین خارج می کند.
به گفته گرودر، هدف اصلی روسیه اتصال زمینی کریمه است. این به نوبۀ خود می تواند، چشم اندازهای نظامی جدیدی را برای این کشور باز کند.
این کارشناس سیاسی خاطرنشان می کند که اگر پوتین فرصت انحلال اوکراین بعنوان یک کشور مستقل را بیابد، از آن استفاده خواهد کرد.
او تأکید می کند که گرفتن دونباس بجای کی یف می تواند برای پوتین نوعی تسلی خاطر هم باشد. از این نقطه نظر برای دولت اوکراین این سؤال پیش می آید، آیا برای نجات پایتخت کی یف باید کل دونباس را از دست داد و قربانی کرد؟
