نامۀ چند وکیل به آنتونیو گوترش/ افزایش ۷۵ درصدی اعدام ها از ابتدای امسال میلادی و پیش بینی افزایش آنها
ایران وایر- رقیه رضایی: چند روز قبل، ۶ حقوق دان برجسته و وکیل حقوق بشر ایرانی در نامه ای به «آنتونیو گوترش»، دبیرکل سازمان ملل متحد در مورد افزایش نگران کننده موارد اعدام در ایران، بویژه فزونی چشم گیر این شکل از مجازات توسط حکومت جمهوری اسلامی پس از اعتراضات سراسری اخیر و جنبش «زن، زندگی، آزادی» هشدار داده و با ارائه راهکار، خواستار مداخله مجمع عمومی سازمان ملل در توقف احکام بی رویه اعدام در ایران و دیگر نقاط جهان شدند.
این در حالی است که شورای حقوقبشر سازمان ملل متحد اخیرا جمهوری اسلامی را به ریاست فوروم اجتماعی این شورا منصوب کرده است. آیا نامه شش وکیل میتواند راهگشا باشد؟ آیا با نامهنگاری میتوان ماشین اعدام حکومت را متوقف کرد؟
برای جزییات بیشتر، با «مهرانگیز کار» و «محمد اولیاییفرد»، هر دو وکیل، حقوقدان و از امضاکنندگان این نامه گفتوگو کردهایم.
***
نامه ۶ حقوقدان ایرانی به گوترش چه میگوید؟:
«مهرانگیز کار»، «شیرین عبادی»، «قاسم شعله سعدی»، «حسین رئیسی»، «محمد اولیایی فرد» و «سعید دهقان»، حقوق دانان ایرانی که هر یک در گوشه ای از جهان هستند، در نامه ای گرد هم آمده اند. آنها خطاب به «آنتونیو گوترش»، از او خواسته اند که از اختیارات قانونی خود استفاده کرده و پیشنهادهای مطرح شده در این نامه برای توقف احکام بی رویه اعدام در ایران و دیگر نقاط جهان را در مجمع عمومی سازمان ملل متحد مطرح کند.
در بخش نخست این نامه به افزایش ۷۵ درصدی اجرای احکام اعدام از ابتدای سال جاری میلادی در ایران اشاره شده و درباره استفاده از این مجازات غیرانسانی و مخالف موازین حقوق بشر، از جمله حق کرامت و حیات انسانی به مثابه ابزاری برای سرکوب اعتراضات در ایران هشدار داده شده است.
نویسندگان این نامه تأکید کرده اند که جمهوری اسلامی و دیگر کشورهایی که مجازات اعدام را بی محابا اجرا می کنند، در پناه اصل بین المللی «حاکمیت کشورها»، بدون نگرانی از پاسخگویی به جامعه بین المللی، اقدام به اعدام های گسترده می کنند. در عوض، جامعه بین المللی به دلیل ناکارآمدی قوانین و مقررات فعلی، جز اعلام محکومیت و انزجار از این اقدامات غیرانسانی، اقدام مؤثر دیگری برای جلوگیری از آن نمی تواند انجام دهد.
با توجه به این نقاط ضعف، نویسندگان این نامه که روز هشتم خرداد ۱۴۰۲ نسخه ای از آن نیز به «ایران وایر» رسید، موادی از منشور دبیرکل سازمان ملل متحد را به دبیرکل این سازمان یادآور شده و از او خواسته اند، موضوع اعدام های بی رویه را به صحن مجمع عمومی این سازمان ببرد.
آنها تأکید کرده اند که مقررات و قوانین کنونی بین المللی، نیاز به اصلاح دارند و از آنتونیو گوترش خواسته اند پیشنهادهای مطرح شده را به منظور اصلاح مقررات فعلی و یا تدوین قوانین جدید بین المللی جهت حذف، کنترل و یا محدود کردن مجازات اعدام مورد بحث و بررسی قرار دهد.
البته این نامه پیشنهاداتی را نیز بابت ضمانت اجرای توقف اعدام ها یا دست کم کاهش شمار آنها مطرح کرده است که از آن جمله می توان به این موارد اشاره کرد: «ارجاع پرونده به دادستان های دیوان کیفری بین اللملی، تشکیل کمیته حقیقت یاب در زمینه اعدام ها، تحریم های هدفمند نسبت به عوامل اعدام ها، عدم اعطای کرسی ریاست بر هر یک از نهادها در ارکان سازمان ملل و اخراج یا لغو عضویت از هر یک از ارکان یا نهادهای سازمان ملل بر حسب مورد».
پیشنهادات مطرح شده چهقدر شدنی هستند؟:
مهرانگیز کار، حقوق دان ایرانی درباره امیدواری به عملی شدن موضوع یادآوری شده در این نامه، به «ایرانوایر» می گوید: «امیدواری موضوعی نیست که در شرایط کنونی بتوانیم روی آن پافشاری کنیم. شرایط کنونی، هم از نظر جهانی و هم از نظر داخلی در ایران، شرایط خاصی هستند، ولی سازمان ملل متحد با وجود همه محدودیت هایی که دارد، فرصت هایی دارد که اگر بخواهد نسبت به کشوری از آن استفاده کند، می تواند و از این حیث ما تصور می کنیم که کار درستی کرده ایم».
به گفته مهرانگیز کار، در شرایطی که دولت ایران به صورت جنون آمیزی اعدام می کند، پیش بینی می شود که شمار اعدام ها در ماه های آتی نیز افزایش یابد.
او ادامه میدهد: «چون دولت به نیازهای مردم نمی تواند پاسخ دهد و انتظار یک موج خروشان نارضایتی را دارد، بنابراین می خواهد پیش از اینکه اتفاق بیفتد، ترس را گسترش دهد تا میلیون ها مردمی که گرسنه هستند، اگر از گرسنگی هم بمیرند، وارد عرصه اعتراض نشوند و تصور کنند که چوبه دار در برابرشان است. این ها مجموعه نگرانی هایی هستند که سبب شده اند ما اقدام به نوشتن این نامه کنیم».
این وکیل حقوق بشری ایرانی می گوید: «از نظر حقوق بشر باید آن کاری که از دست مان بر می آید را صرفنظر از میزان عملی شدن یا نشدن آن، انجام دهیم. از اول انقلاب با این نقطه نظر و این تفکر کار کرده ایم. به هر حال وارد بحث حقوق بشری شدن با جمهوری اسلامی ایران دلسرد کننده است، چون حکومت اصلاً به موازین حقوق بشر اعتقادی ندارد. طبیعی است که نمی شود زیاد امیدوار بود، اما در حال حاضر اوضاع و احوال تغییر کرده است».
خانم کار با تأکید بر تمامی فعالیت هایی که در مخالفت با مجازات اعدام در ایران، هم توسط سازمان های حقوقبشری ایرانی و هم سازمان های بینالمللی انجام شده است، این نامه را با آنها هم راستا میداند و می گوید: «ما هم امیدوار هستیم که به این نکات توجه شود و یک جایی نهادهای بین المللی واقعاً وارد عمل شوند».
خواسته های مطرح شده، فنی، واقع گرایانه و امکان پذیرند:
محمد اولیایی فرد، دیگر وکیلی که نام او در این نامه عنوان شده، درباره این نامه و امکان عملی شدن آن، یعنی ورود دبیرکل سازمان ملل به موضوع اعدام ها در ایران می گوید: «نامه فنی است. اظهار گله و ناراحتی نیست، چون واقعیت ها گفته شده اند و خاص ایران نیستند، بلکه خاص کشورهایی هستند که اعدام می کنند. بیان مشکل با راه حل است و برای همین امیدواریم نظر دبیر کل سازمان ملل را به خود جلب کند».
او توضیح می دهد که وجه واقع گرایانه این نامه و تأکید آن بر این امر که کشورهایی که نمی توانند مجازات اعدام را لغو کنند، باید آن را محدود به «جنایات مهم»، مانند بمب گذاریهای بزرگ و جنایت هایی با ابعاد گسترده کنند، می گوید: «در این نامه به نکات ظریفی اشاره شده اند، از جمله محاکمه های صوری و اعتراف های اجباری که در ایران بسیار رایج است و جمهوری اسلامی از آنها برای فریب کشورهای جهان درباره روند دادرسی در ایران استفاده می کند. همچنین اساساً این نامه فقط منحصر به جمهوری اسلامی نیست، درباره کشورهایی است که اعدام در آنها زیاد است. بنابراین موضوع نامه، جهانی است».
به گفته اولیایی فرد، دلیل اینکه این نامه خطاب به دبیرکل سازمان ملل نوشته شده، این است که او این اختیار را دارد هر موضوعی که به نظرش مهم آمد را به شورای امنیت و مجمع عمومی سازمان ملل متحد ببرد: «برای همین ما به دبیرکل نوشتیم تا او بررسی کند».
با این وجود، این وکلا قصد دارند این درخواست را از طریق کشورها نیز پیگیری کنند.
اولیایی فرد در این باره نیز می گوید: «برنامه این است که این نامه را به نمایندگان ایرانی پارلمان کشورها هم دهیم و از کشورها بخواهیم که این پیشنهاد را در مجمع عمومی مطرح کنند. این یک گام است و اگر یکی از این کشورها متقاعد شود و درخواست ما را به مجمع ببرد، ما موفق خواهیم شد».
این وکیل و مشاور حقوقی «ایران وایر» در پایان تأکید می کند: «ما دغدغه اعدام داریم، اما غرب و حقوق دان های غربی ندارند. ما وظیفه داریم و آن را انجام می دهیم. این چیزی است که در توان ما است. وظیفه ما این بود که کاری کنیم تا مردم مان از سمفونی اعدام نجات پیدا کنند. ما به نا امیدی ها فکر نمی کنیم. ممکن است ۱۰ سال دیگر جواب دهد، ولی مهم این است که اقدامی انجام شود برای اینکه اوضاع تغییر کند».
