الهام فخاری: رویکرد دستوری و یکسان سازی لباس و سبک زندگی، با واقعیت روانی- اجتماعی آدم ها ناسازگار است
ایلنا: عضو پیشین شورای شهر تهران گفت: در حالی که مسائل کشور در زمینههای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و محیطزیستی سال به سال پیچیدهتر و پرشمارتر شده، محدود کردن چالش کنونی به حجاب دستوری پرسشانگیز است. بخش چشمگیری از جامعهی فرسوده از فشارهای سنگین اقتصادی-اجتماعی میخواهد رنج و ناخرسندی خود را بیان کند که امروزه در پس زدن اجبار در امور شخصی آن را نمایان میسازد.
الهام فخاری عضو پیشین شورای شهر تهران در گفتگو با خبرنگار ایلنا، در پاسخ به این سؤال که اخیراً موضوع حجاب به بحث مورد مناقشه ای بین جامعه و حاکمیت و فعالان سیاسی و دستگاهها تبدیل شده است در این خصوص چه راهکاری وجود دارد که ضمن تأمین رضایت مردم، عرف جامعه هم در مورد حداقلی از حجاب رعایت شود، گفت: در حالی که مسأله های کشور در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و محیط زیستی سال به سال پیچیده تر و پرشمار تر شده اند، محدود کردن چالش کنونی به حجاب دستوری پرسشانگیز است. از یک سو بخش چشمگیری از جامعه ی فرسوده از فشارهای سنگین اقتصادی- اجتماعی می خواهد رنج و ناخرسندی خود را بیان کند که امروزه در پس زدن اجبار در امور شخصی آن را نمایان می سازد.
وی افزود: از سوی دیگر نهادهای حاکمیت یک دست تر شده و بدون توجه به هشدارهای متخصصان، خواسته اند از فشار بیش تر برای سبک زندگی دستوری برای مهار ناخرسندی ها و اداره امور بهره بگیرند. اینکه یک مسأله ی مورد مناقشه و نیازمند گفتگو و توافق عرفی و اجتماعی را به مثابه یک خاکریز یا خط قرمز تلقی کرده اند، نه تنها مسأله ای را حل نمی کند بلکه با این کشمکش، گره را کور می کنند. رویکرد دستوری و یکسان سازی لباس و سبک زندگی مردم، با واقعیت زندگی روانی- اجتماعی آدم ها ناسازگار است. فشار آوردن در خردترین جنبه های زندگی آدم ها یک جایی با پس زدن و نافرمانی روبرو می شود، آنهم موضوعی که مور بحث و مناقشه بوده و میان فقیهان هم درباره آن ناهم رأیی وجود داشته است.
فخاری تصریح کرد: این که نهادهای حاکمیتی بجای پاسخگویی و پرداختن به کارهای بنیادی، ازجمله فراهم سازی خانه، کار، آموزش، بهداشت و درمان و بهزیستی اجتماعی، با عنوان حجاب در جزئی ترین مناسبات و فضاها و کارها، رویه ی دستوری تحقیرآمیز و برخوردهای فراقانونی در پیش گرفته اند، جای پرسش دارد. بسیاری از شخصیت های سیاسی و متخصصان هم بارها در این ماه ها این پرسش را گفته اند، ولی وقتی پاسخی دریافت نمی کنید و همچنان در بر همان پاشنه می چرخد، پس معلوم می شود از سر نا آگاهی نیست. یک هسته ی یکدست در قدرت بنا به تحلیلی که داشته این راهبرد را برای مهار ناخرسندی و پرسش گری در زمینه های گسترده تر، یعنی اقتصاد و روابط خارجی و ... بکار می گیرد و گمان می کند که از این راه می تواند وضعیت را اداره کند، این فرضیه دچار مسأله است.
وی افزود: تنظیم پوشش، یک توافق عرفی و اجتماعی مبتنی بر جامعه پذیری و درونی شدن فرهنگی است. شما لباس رنگین و هویت مند محلی و بومی را که از زندگی مردم بزدایید، یکسان سازی اجباری پوشش به طور انحصاری تجارت خصوصی راه بیاندازید، گوناگونی فرهنگی و نیاز آدم ها به تنوع و رنگ را نادیده بگیرید و گمان کنید همه باید به سلیقه شما بپوشند و زندگی کنند، نتیجه جز چنین واکنش های انفجاری در پی ندارد. این یک خطای راهبردی است که بر چنین موضوعی این همه تأکید نامتناسب بشود. نباید در موضوعی فرهنگی_عرفی مداخله بیش از حد بشود و آن را تبدیل به شیوه ابراز انتقاد و مخالفت کنیم. این واکنش ها پیامی است از ناخرسندی آدم ها از کیفیت زندگی، از نابرابری در بهره برداری از سرمایه و فرصت ها، از ناشاد بودن جامعه. با زور نمی توان کسی را وادار به پذیرش کاری یا چیزی کرد، حتی فرمانبری گویای پذیرش درونی نیست. فشار زیاد آوردن، سطح شیشه ای باورها و ارزشها را درهم می شکند.
فخاری در پاسخ به این سؤال که اخیراً آقای رادان در مورد سیستم های کنترل حجاب صحبت کردند، اجرای چنین چیزی چه اثراتی دارد، آیا این را به عنوان راهکار می پذیرید یا بیشتر موجب شکاف در جامعه خواهد شد، گفت: این کشمکش و تنش های هولناک یکی دو سال اخیر را با دوربین و بگیر و ببند و برانگیختن مردم برای آسیب زدن به یکدیگر و ...، نمی توان مدیریت کرد. نتیجهای گسست بیش تر، بیزاری و خشونت و تحریک پذیری بیش تر خواهد شد.
وی افزود: اگر بخشی از جامعه در واکنش به رخدادها و رفتارها، به توهین و تحقیر، به نادیده گرفتن خواستهها و بیپاسخ گذاشتن پرسشها در قالب چنین رفتاری عمل کرده است، علتش این است که نهادهای مسئول و متصدی، موضع خدمتگزار و حتی برابر با مردم نشان نداده اند. شما باید با مردم، به مثابه مرجع اصلی قدرت یک کشور و مالکان اصلی یک سرزمین، گفتگو کنید، با نهادهای مدنی و تخصصی با نخبگان و چهره ها، به مثابه نمایندگان از سلیقه ها و گروه های مختلف بیانگر خواست عمومی هم فکری کنید و بگذارید جامعه در شرایط آرام و پایدار تعادل خود را برقرار کند.
فخاری تصریح کرد: اینکه هر روز یک دستور بدهید، تهدیدی یا تشویقی، و بویژه به رویه و ابزارهای شرطی سازی متوسل شوید، برای جامعه ی پویای امروز، نه تنها سودمند نخواهد بود، بلکه ماجرا پیچیده تر خواهد شد و خودتان موجب بی اعتبار شدن فرمان ها خواهید شد. نگاه توده ای به جامعه در تجربه ی جهانی در تاریخ شکست خورده است، برای حل این مسأله و گره ای که روز به روز بدتر می شود، باید از موضع بالا، به وضعیت خدمتگزارِ پاسخگو، تغییر وضعیت بدهند، با گروه های مدنی به گفتگو بنشینند و در یک توافق مبتنی بر فرهنگ، روش حل مسأله در پیش بگیرند.
وی در پاسخ به این سؤال که اساساً با زیرساخت های موجود در کشور، چقدر احتمال پیاده سازی اظهارات آقای رادان با موفقیت وجود دارد، گفت: همه منابع کشور را می توان صرف یک مناقشه این چنینی کرد؟! آیا اگر هم بشود، انجام چنین کاری با اصول حکمرانی شایسته، سازگاری دارد؟ کنار خیابان های شما، آدم های گرسنه در سطح آشغال دنبال خوراک بگردند، مردم روز به روز روز فقیرتر بشوند، در همان حال شما بودجه ملی را صرف ابزارهای کاری کنید که مسأله ای را حل نمیکند؟
فخاری در پاسخ به این سؤال که در برخی کشورهای اسلامی شاهد الگوهایی از پیاده سازی حجاب هستیم چقدر میتوان از آن الگوها در ایران هم استفاده کرد، گفت: بهترین ساز و کار پذیرش اجتماعی در قالب توافق های نانوشته فرهنگی و عرفی است. فشار بیش از حد و مداخله و کاوش در همه زندگی شخصی آدم ها، نتیجه ای جز ملال و سرخوردگی و واکنش های انفجاری در پی ندارد. قانون برای حفظ حریم حقوقی متقابل آدم هاست، نه برای کوبیدن برتری سلیقه یک عده بر سر اکثریت جامعه. پوشش، موضوعی فرهنگی است و فرهنگ دستوری پدید نیامده، دگرگون نشده و قالب نمیگیرد.
وی افزود: نمونه تاریخی اش چه در بر سر کردن، چه از سر کندن، توسط حاکمان در تاریخ این کشور درس آموز است. البته رویکرد مدیریتی دستوری قبلاً بکار رفته است و همه ی پژوهش های فرهنگی اجتماعی و روان شناختی موجود در پژوهشگاه های رسمی هم گویا است که رویکرد دستور و اجبار به بالندگی و پویایی فرهنگی آسیب های بزرگی زد و می زند. مردم و نهادهای مردمی و خانواده و هنرمندان و کنش گران فرهنگی هستند که می توانند به برقراری تعادل و آرامش در جامعه کمک کنند، نه اسلحه و دوربین. کاربرد دوربین و جنگ افزار در پاسداری از جان و مال و امنیت است. قانون برای سامان بخشی به زندگی اجتماعی مردم است. اینکه قانون را آنقدر دستکاری کنید که بیش تر مردم بالقوه یا بالفعل مجرم، متهم یا ناقض قانون تلقی شوند که هنر نیست، با اصل فلسفه و تعریف قانون در تضاد است.
