تعطیلی ها در شهرهای ایران به علت کمبود گاز/ ایران چهارمین تولید و مصرف کنندۀ گاز طبیعی جهان؟
آرمان ملی: این یک خبر فوری بود که روز گذشته بر صفحات رسانه نشست و بعد از آن توسط مردم پایتخت دست به دست شد: احتمال بالای تعطیلی کامل روزهای شنبه و یکشنبه ۲۴ و ۲۵ دی ماه در تهران برای جلوگیری از خاموشی و قطع سراسری برق و گاز. رسانه ها از یک منبع آگاه نقل کرده بودند که جواد اوجی، وزیر نفت در مکاتبه ای با معاون اول رئیس جمهور برای جلوگیری از خاموشی و قطع سراسری برق و گاز، این تعطیلی کامل را خواستار شده است. رسانهها از همان منبع آگاه نقل کردند که مصرف گاز در بخش خانگی روز جاری (یعنی روز گذشته، چهارشنبه ۲۱ دی ماه) از مرز ۶۵۰ میلیون متر مکعب گذر کرده و تا پایان روز مذکور به ۷۰۰ میلیون متر مکعب رسیده است. وزیر نفت، مسائل دیگری را نه از طریق منابع آگاه به رسانهها که در حاشیه جلسه روز گذشته هیأت دولت به خبرنگاران گفت؛ با این مضمون که مردم لباس گرم بپوشند و دمای خانه هایشان را یک درجه کم کنند. و توضیح این مطلب که خط قرمزشان در مصرف گاز، بحث خانگی است. اوجی اخطاری هم به مشترکان پر مصرف گاز خانگی داده و گفت: «با توجه به ورود جبهۀ هوای سرد به کشور، هر جا مصارف گاز، خارج از الگو باشد، اول اخطار و در مرحلۀ بعد قطع می کنیم».
تحریم تولید گاز را متوقف نکرده است:
ایران رتبه چهارم در تولید و مصرف گاز طبیعی جهان را دارد. شرکت انگلیسی بریتیش پترولیوم گفته است، ایران با تولید ۷۲۵۶ میلیارد مترمکعب که معادل ۴۶ درصد کل تولید گاز طبیعی جهان در سال ۲۰۲۱ است، به عنوان چهارمین تولیدکنندۀ بزرگ گاز جهان در این سال شناخته شده است. بر اساس این گزارش تولید گاز طبیعی در ایران از سال ۲۰۱۱ همواره روندی صعودی را طی کرده است و تحریم هایی (که مسئولان آن را عمده دلیل کمبودها و کاهشهای منابع انرژی و سایر اقلام مورد نیاز مردم میدانند)که علیه ایران وضع شده اند، نتوانست رشد تولید گاز در ایران را متوقف یا معکوس کند. طی این سال ها تولید گاز طبیعی در ایران به طور متوسط سالانه ۵۴ درصد رشد کرده است که بیش از ٢ برابر رشد متوسط جهانی بوده است. تولید گاز طبیعی جهان در این دوره ۱۰ ساله به طور متوسط ۲. ۲ درصد در سال رشد داشته است. در سال ۲۰۲۱ نیز تولید گاز طبیعی ایران نسبت به سال قبل از آن رشد ۳. ۱ درصدی داشته و از ۲۴۹۵ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۰ به ۲۵۶. ۷ میلیارد مترمکعب طی این سال افزایش یافته است. بر اساس این گزارش، کل صادرات گاز طبیعی ایران در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۳۱۷ میلیارد مترمکعب محاسبه شده است که ۱۹ میلیارد مترمکعب از این رقم به ترکیه و ۷. ۷ میلیارد مترمکعب به عراق صادر شده اند. ۵ میلیارد مترمکعب از صادرات گاز ایران نیز به مقصد کشورهای CIS بوده است.
چه کسی گاز را مصرف کرد؟:
اما مصرف گاز طبیعی در ایران حدوداً معادل نصف کل مصرف گاز طبیعی در قاره اروپا بوده است (۴۲ درصد). کشورهای اروپایی در سال ۲۰۲۱ بالغ بر ۱.۵۷۱ میلیارد مترمکعب گاز مصرف کرده اند. ایران در سال پیش از آن ۳.۲۳۴ میلیارد مترمکعب گاز مصرف کرده بود. متوسط رشد ۱۰ ساله مصرف گاز طبیعی در ایران بین سال های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ بالغ بر ۶.۴ درصد در سال بوده است. در سطح جهان ۵.۴۰۳۷ میلیارد مترمکعب گاز طبیعی طی سال ۲۰۲۱ مصرف شده که این رقم با رشد ۳.۵ درصدی نسبت به سال قبل از آن مواجه شده است. ایرانی ها ۶ درصد از کل گاز مصرفی جهان در این سال را مصرف کرده اند و چهارمین مصرفکننده بزرگ گاز جهان در این سال شناخته شده اند.
اما چندی پیش، مجتبی یوسفی، عضو کمیسیون عمران مجلس ایران گفته بود که ایران، سومین کشور تولیدکننده گاز در جهان و دومین کشور از حیث ذخایر است. او گفته بود که مصرف گاز در ایران به اندازه ٢ برابر اتحادیه اروپاست. کارشناسان اقتصاد انرژی با اشاره به مصرف بی رویه انرژی در ایران هم می گویند متوسط سرانه مصرف گاز در ایران ۷.۶ برابر سرانه مصرف دنیاست، یعنی بیش از ۶ برابر متوسط دنیا گاز مصرف می کنیم و مصرف انرژی مان مبتنی بر گاز است. رئیس مجلس شورای اسلامی به تازگی از رقم ۸۰ میلیارد دلار به عنوان میزان هدر رفتِ انرژی در ایران سخن گفته است؛ اما این میزان هدر رفت انرژی چرا و چگونه صورت گرفته و چه نهادی در این زمینه مقصر است؟
مرتضی بهروزی فر، کارشناس انرژی در گفتگویی که اخیراً با یکی از رسانه ها انجام داد، گفته بود که مصرف انرژی در ایران با متناسب با اقتصاد کشور ندانست. او همچنین مردم را مقصر کمبود انرژی ندانسته بود؛ بر خلاف آنچه مسئولین با ارقام بالای ۷۰ درصد بر آن تأکید می کنند. او گفته بود که «با توجه به رویه فعلی، طبیعی است که مصرف انرژی ما بالا باشد؛ اما این مسأله بدین معنی نیست که مردم انرژی را اتلاف می کنند و چماق را بر سر مردم بکوبیم و بگوییم که شما انرژی را هدر می دهید؛ چرا که به دلیل استاندارد نبودن خودروها، لوازم گرمایشی و سرمایشی، و نیز گران بودن کالاهایی که استاندارد هستند، عملاً چاره ای جز مصرف بالای انرژی وجود ندارد». او همچنین گفته بود: «در کشور ما صنایع به شدت انرژی بر، مانند فولاد و پتروشیمی را بدون درنظرگرفتن بهینه کردن مصرف انرژی، برآورد ارزش افزوده و فرض عدم افزایش قیمت نفت و گاز، توسعه دادیم. همچنین در ساخت ساختمان ها و دیگر صنایع با وجود قوانینی مانند مبحث ۱۹ ساختمان سازی به دنبال عایق سازی و جلوگیری از اتلاف انرژی نبوده ایم».
تدابیر خوب وزارت نفت؛ لباس گرم بپوشید؛ پرده ها را ضخیم کنید
جبهه هوای بسیار سردی که وزیر نفت نوید آن را داد، قرار است بیشتر استان ها را هم در بربگیرد. تهران، صبح روز گذشته، سردترین روز سال ۱۴۰۱ را با دمای منفی ۲.۱ درجه تجربه کرد. این گزارش کارشناس هواشناسی بود ضمن اشاره به این موضوع که همزمان در در اردبیل، تهران، همدان، آذربایجان شرقی و اصفهان برف می بارد. روز گذشته، زنجان منفی ۱۲، ارومیه منفی ۱۱ و مشهد منفی ۱۰ درجه زسیر صفر سردترین مراکز استان ها بودند. سراب در آذربایجان شرقی با منفی ۲۷ درجه زیر صفر سردترین نقطه کشور بود.
وزیر نفت گفت، با تدابیر شان در حال تولید حداکثری از میادین مستقل گازی هستند. وزیر نفت گفته است: «براساس گزارش های هواشناسی پیش بینی کرده بودیم، جبهۀ هوای بسیار سرد سیبری را خواهیم داشت که شروع شده است و هم مناطق شمال شرق کشور و بهتدریج کل کشور را در بر میگیرد. در نزدیک به ۲۱ استان، دماها زیر صفر رفته اند و یخبندان شدیدی داریم و حتی در استان هایی دمای هوا به منفی ۲۱ و ۲۲ درجه را داریم». اوجی از تدابیر وزارت نفت یاد کرده و گفته است این وزارت به همراه شرکت ملی گاز، شرکت ملی نفت میادین مشترک، میادین مستقل گازی همه پالایشگاه های گازی حداکثر گاز را تولید می کنند. همچنین هم خطوط انتقال، ایستگاه های تقویت فشار، از قبل همه تعمیرات اساسی انجام شده بود و تدابیر خوبی در بحث عرضه و تولید گاز دیده بودیم. او با بیان اینکه هر یک درجه کاهش دما از طرف مشترکین خانگی ۲۵ میلیون متر مکعب در کاهش مصرف گاز تأثیر می ذارد، گفته است، «ما امروز در اوج مصرف گاز از پارس جنوبی و از میادین مستقل گازی قرار داریم و توزیع را مدیریت می کنیم». از طرفی هم گفته است، «ما نزدیک ۲۶ میلیون مشترک گازی خانگی، تجاری و صنایع غیرعمده در کشور داریم». وزیر نفت درباره راه های بهینه مصرف کردن گاز بار دیگر بر پوشیدن لباس گرم تأکید کرده و گفته است: «پوشیدن لباس گرم، استفاده از پرده های ضخیم و کاهش یک درجه دما که با هر کاهش یک درجه ٢۵ میلیون متر مکعب گاز صرفه جویی می شود، کمک کننده است». روز گذشته، تهران هم مثل خیلی شهرهای دیگر شاهد بارش برف بود و پلیس راهور تهران گفت، بیش از ۹۰ درصد معابر قفل شده اند؛ موضوعی که این رسانه در شماره های پیشین خود به آن اشاره کرد: مشکل بارش برف و باران و ترافیک و قفل شدن همیشگی خیابان ها.
***
تعطیلی ها در شهرهای ایران به علت کمبود گاز
رادیو فردا: استانداری تهران و آذربایجان شرقی از تعطیلی ادارات، بانکها، دانشگاهها و مدارس استان تهران با هدف مدیریت مصرف گاز در روز شنبه خبر داده و استاندار خراسان شمالی نیز گفته است به خاطر کسری گاز، تعطیلات تا یکشنبه ادامه خواهد داشت.
گزارش ها از ایران همچنین از تعطیلی شهرک های صنعتی و قطعی برق برخی مناطق به خاطر کسری گاز خبر میدهد.
طی روزهای گذشته وضعیت مشابهی در چند استان دیگر ایران، از جمله گیلان، کردستان، سمنان، البرز، آذربایجان غربی اردبیل، و کهگیلویه و بویراحمد اتفاق افتاده بود که کماکان ادامه دارد.
در این میان، شرکت ملی گاز ایران، بزرگ ترین کشور دارنده ذخایر گازی جهان بعد از روسیه، گفت که «وارد شرایط بحرانی گاز شده ایم» و از مردم خواسته است بخاری ها را روزی ۶ ساعت خاموش کنند.
محمدرضا جولایی مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز ایران روز جمعه ۲۳ دی ماه گفت اگر مردم در منازل یک بخاری را به مدت ۶ ساعت در روز خاموش کنند، روزانه ۴۰ تا ۵۰ میلیون متر مکعب در کل کشور صرفهجویی میشود.
این اظهارات در حالی است که بر اساس آمارهای وزارت نفت، بانک جهانی و آژانس بین المللی انرژی، به طور متوسط روزانه ۵۰ میلیون متر مکعب گاز تولیدی کشور در همان مرحله تولید آتش زده و تلف میشود که بالاترین رقم تلفات گاز در جهان بعد از روسیه و همرده با عراق است. ارزش هدررفت این حجم از گاز نیز با توجه به قیمتهای کنونی بازارهای جهانی، سالانه حدود ۱۴ میلیارد دلار است.
برای جلوگیری از تلفات گاز در مرحله تولید (مشعلسوزی) تنها نیاز به ۵ میلیارد دلار سرمایهگذاری است که معادل سه هفته ارزش صادرات نفت ایران در دوران قبل از تحریمها است. ایران طی دو دهه گذشته تلفات گاز در مرحله تولید را کاهش نداده است.
همچنین در مرحله انتقال و توزیع گاز، روزانه ۲۵ میلیون متر مکعب، معادل یک فاز پارس جنوبی نشتی و تلفات وجود دارد و شبکه فرسوده گاز کشور نیز سالهاست که نوسازی نشده است.
محمدرضا جولایی درباره رقم تولید و مصرف گاز در کشور گفته است در حال حاضر ۸۵۰ میلیون متر مکعب در روز گاز در کشور تولید میشود و طی ۲۴ ساعت گذشته مصرف بخش خانگی و تجاری (به همراه صنایع کوچک) به ۷۰۰ میلیون متر مکعب در روز رسیده است.
او به خبرگزاری ایلنا گفت «اکنون در مرز هشدار مصرف گاز قرار داریم».
مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز تصریح کرد ما باید رقم مصرف (در بخش خانگی، تجاری و صنایع کوچک) را به زیر ۵۷۰ میلیون متر مکعب در روز برسانیم تا از این اوضاع خارج شویم، یعنی باید ۱۰۰ میلیون متر مکعب کمتر از میزان کنونی مصرف داشته باشیم.
اظهارات او در حالی است که با احتساب تلفات گاز در مرحله تبدیل به برق در نیروگاههای که ۳۷ درصد برآورد شده و تلفات ۱۳ درصدی شبکه توزیع برق نیز روزانه دستکم ۱۰۰ میلیون متر مکعب تلفات گاز اتفاق میافتد.
در مجموع تلفات گاز ایران در مرحله تولید، انتقال و تبدیل به برق و توزیع آن، یعنی بدون اینکه به دست هیچ مصرفکنندهای برسد، تقریبا چهار برابر رقمی است که آقای جولایی برای حل مشکل کسری گاز کشور با خاموش کردن شش ساعتی بخاریها مطرح کرده است.
او همچنین مدعی شد ایران در سال جاری روزانه ۲۰ میلیون متر مکعب افزایش تولید گاز داشته و مصرف گاز نیز ۳۰ میلیون متر مکعب رشد داشته است.
ایران در زمستان پارسال با کسری روزانه ۲۵۰ میلیون متر مکعب گاز مواجه بود، اما امسال کسری گاز بیشتر شده است.
این میزان از کسری گاز، معادل ۱.۵ برابر کل متوسط مصرف روزانه گاز ترکیه در سال ۲۰۲۲ است.
طی هفتههای گذشته کسری گاز منجر به مازوتسوزی گسترده در صنایع و نیروگاههای برقی کشور شده که آلودگی شدید هوا را در پی داشته است.
با اینحال، به رغم کسری گاز، آقای جولایی گفته است که هماکنون روزانه ۲۵ تا ۳۰ میلیون متر مکعب صادرات گاز انجام میشود؛ رقمی که معادل سوزاندن روزانه ۲۵ تا ۳۰ میلیون لیتر مازوت در صنایع و نیروگاههای کشور است.
او گفت در صورتی که مردم صرفهجویی کنند، صادرات گاز کشور دو برابر خواهد شد.
همزمان مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی از تحویل ۱۷ میلیارد لیتر سوخت مازوت و گازوئیل به نیروگاههای برقی کشور در سال جاری خبر داد و گفت این رقم ۲ میلیارد متر مکعب بیشتر از پارسال است.
دقیقاً معلوم نیست تا پایان سال نیروگاه های برقی چه میزان مازوت و گازوئیل بسوزانند، اما این رقم در کل سال ۱۳۹۹ حدود ۱۷ میلیارد لیتر بود که نسبت به سال ۱۳۹۶ تقریبا ٢ برابر شد. امسال احتمالاً این رقم به بیش از ۲۲ میلیارد لیتر برسد.
